-
04.07.2025
-
6 min czytania
Owoce (wraz z warzywami) są bardzo ważną grupą żywności, których nigdy nie zaleca się całkowicie wykluczać z diety. Charakteryzują się jednak tym, że głównym makroskładnikiem w ich składzie faktycznie są węglowodany. Jednak obok nich stoją liczne witaminy, składniki mineralne, antyoksydanty i inne związki bioaktywne. Właśnie dlatego tak je doceniamy!
Co w sytuacji, gdy stosujemy jadłospis low-carb? Wtedy musimy wiedzieć, po jakie owoce na diecie niskowęglowodanowej sięgać – a takich jest naprawdę sporo. Co warto o nich wiedzieć?
Węglowodany w owocach – o cukrach prostych i błonniku pokarmowym
Węglowodany w owocach nie są jednorodną grupą związków pod względem struktury chemicznej ani wpływu na metabolizm. Organizm reaguje na nie w różny sposób – zależnie od rodzaju cząsteczek, obecności błonnika, stopnia przetworzenia danego produktu i kompozycji całego posiłku (wielkości porcji owoców i dodatku źródeł innych makroskładników).
Nie można jednak zaprzeczyć, że największy udział w ogólnej proporcji węglowodanów w owocach mają cukry proste – glukoza i fruktoza (monosacharydy) oraz sacharoza (disacharyd/dwucukier), która składa się z obu wcześniej wymienionych cząsteczek.
- Przy tym w tak dużej grupie produktów można wskazać te z większą zawartością węglowodanów, ale i owoce „low-carb”.
Na całkowitą ilość węglowodanów w owocu składa się również błonnik pokarmowy – związek zbudowany z cukrów złożonych (polisacharydów), który nie ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym.
- Błonnik dzieli się na frakcje rozpuszczalne i nierozpuszczalne. Rozpuszczalne występują między innymi w miąższu owoców – w kontakcie z wodą mogą tworzyć „żele”, których obecność opóźnia opróżnianie żołądka i zmniejsza tempo wchłaniania glukozy. Frakcje nierozpuszczalne – charakterystyczne dla skórki i części włóknistych – zwiększają objętość treści pokarmowej i poprawiają perystaltykę (pracę) jelit.
W temacie owoców na diecie niskowęglowodanowej warto zaznaczyć różnicę pomiędzy całkowitą zawartością węglowodanów a ilością węglowodanów przyswajalnych. W tabelach wartości odżywczych często podawana jest suma wszystkich cukrów oraz błonnika. W komponowaniu jadłospisu low-carb większe znaczenie ma tzw. wartość netto – czyli ilość węglowodanów, która realnie zostaje przekształcona w energię. Uzyskuje się ją przez odjęcie błonnika od ogólnej liczby węglowodanów. Dokładnie tę samą zasadę warto przyjąć w odniesieniu do warzyw niskowęglowodanowych.
Sprawdź
diety NTFY
Cukry proste a cukry wolne – gdzie w tym wszystkim owoce?
Czy słowo „cukier” w składzie od razu wrzuca każdy produkt, który je zawiera do jednego worka? Jak się okazuje, mamy kilka rodzajów „cukrów”. I nie chodzi tu wyłącznie o te wcześniej opisane (proste i złożone).
Wprowadźmy nowe pojęcie: „wolne cukry” – odnosi się do wszystkich cukrów dodanych do produktów przez producentów, kucharzy lub konsumentów, a także cukry naturalnie obecne w sokach owocowych, syropach i koncentratach. W tę definicję wpisuje się także inne pojęcie: „cukry dodane”. Określenia są do siebie bardzo zbliżone. W niektórych źródłach są rozgraniczane, w innych utożsamiane. Tutaj brakuje ujednolicenia.
Niemniej najważniejsze jest to, że:
- do tej grupy nie zalicza się cukrów zawartych w świeżych, nieprzetworzonych owocach.
Wynika to z faktu, że w ich strukturze obecne są włókna pokarmowe (obie frakcje błonnika), które zmieniają sposób ich wchłaniania. Cukry w naturalnej postaci nie prowadzą do tak gwałtownych zmian glikemii, jak ich odpowiedniki w sokach czy przecierach (a już zwłaszcza w wysokoprzetworzonej żywności).
Jakie owoce na diecie niskowęglowodanowej?
Skład poszczególnych owoców jest różny. Z łatwością można wskazać te, które są bogate w cukry, ale i te, które dostarczają więcej wody, błonnika, czy nawet tłuszczów.
- Na zawartość węglowodanów w owocu wpływa także stopień jego dojrzałości. Tę właściwość wykorzystuje się częściej w komponowaniu diety pudełkowej z niskimi IG niż w typowej diecie low-carb. Warto jednak wiedzieć, że niedojrzały banan (lekko zielony) będzie miał inną zawartość skrobi i cukrów prostych niż ten bardzo dojrzały (intensywnie żółty, nawet czarny).
Jakie owoce mają mało węglowodanów? Naprawdę jest wiele opcji.
Owoce jagodowe
Truskawki, maliny, borówki, jeżyny – każda z tych nazw budzi pewne skojarzenia z latem i świeżością. Z punktu widzenia dietetyka owoce jagodowe mają jeszcze jedną ważną cechę – bardzo korzystny stosunek cukrów przyswajalnych do błonnika. Ich indeks glikemiczny jest niski, a zawartość węglowodanów netto pozwala na ich kontrolowane włączenie do jadłospisu nawet w dietach z bardzo ograniczoną podażą węglowodanów. To jedne z tych produktów, których nigdy nie brakuje w menu diety pudełkowej keto.
- Jagody dostarczają błonnik pokarmowy, ale również duże ilości przeciwutleniaczy – przede wszystkim antocyjanów. To właśnie te cząsteczki nadają owocom tak intensywny kolor.
Owoce cytrusowe
Cytrusy – szczególnie grejpfruty, cytryny i limonki – także mają bardzo niską zawartość węglowodanów netto w przeliczeniu na porcję. Pomarańcze zawierają nieco więcej cukru, jednak nadal mogą pojawiać się w diecie – zwłaszcza jeśli są spożywane razem z innymi składnikami posiłku.
Owoce niskowęglowodanowe – tabela
Owoc | Węglowodany ogółem[g/100 g] | Błonnik [g/100 g] | Węglowodany przyswajalne (WP)[g/100 g] |
Maliny | 11,9 | 6,5 | 5,4 |
Truskawki | 7,7 | 2,0 | 5,5 |
Jagody | 12,2 | 3,2 | 9,0 |
Jeżyny | 9,6 | 5,3 | 4,3 |
Borówki | 14,5 | 2,5 | 12,0 |
Żurawina (świeża) | 12,0 | 3,6 | 8,4 |
Porzeczki czarne | 14,9 | 7,9 | 7,0 |
Porzeczki czerwone | 13,8 | 7,7 | 6,1 |
Porzeczki białe | 13,1 | 6,4 | 6,7 |
Kiwi | 14,3 | 3,0 | 11,3 |
Cytryna | 9,3 | 2,8 | 6,5 |
Limonka | 10,5 | 2,8 | 7,7 |
Grejpfrut | 7,5 | 1,1 | 6,4 |
Pomarańcza | 15,5 | 4,5 | 11,0 |
Bibliografia
- Jarosz, M., Sajór, I., Gugała-Mirosz, S., & Nagel, P. (2019). Czy wiesz, ile potrzebujesz węglowodanów? Warszawa: Instytut Żywności i Żywienia.
- Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, A., Mojskiej, H. (2024). Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy.
- USDA. FoodData Central Food Details. 2025. Pobrane z: https://fdc.nal.usda.gov/
- Kunachowicz, H., Przygoda, B., Nadolna, I., Iwanow, K. (2017). Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Płocharski, W., Markowski, J., Rutkowski, K. P., Konopacka, D. (2017). Wartości odżywcze i zdrowotne owoców i warzyw. Skierniewice: Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice.