-
07.04.2025 -
6 min czytania
Najnowsze
9 min czytania
Jaką rolę odgrywa białko w diecie sportowca i dlaczego jego podaż wymaga indywidualnego podejścia? Sprawdźmy!
Dlaczego białko w diecie sportowca jest tak ważne?
Aktywność fizyczna wywołuje szereg mikrouszkodzeń w strukturach mięśniowych. Każdy trening siłowy, interwałowy, wytrzymałościowy prowadzi do naruszenia włókien mięśniowych, które potrzebują regeneracji i odbudowy. Białko – a dokładniej aminokwasy – stanowią materiał budulcowy dla tkanek, w tym mięśni szkieletowych. Bez nich proces naprawy nie zachodzi prawidłowo.
Podczas wysiłku organizm nasila katabolizm białek – czyli rozpad związków na prostsze elementy. Dopiero odpowiednia podaż białka w diecie umożliwia przejście do fazy anabolizmu – odbudowy i wzrostu nowych struktur. To dlatego białko w diecie sportowca zajmuje większy udział w jadłospisie niż w standardowym menu – osoba aktywna fizycznie zużywa je szybciej i w większej ilości.
Dodatkowo białko bierze udział w syntezie enzymów, hormonów i neuroprzekaźników, które regulują metabolizm, pracę mięśni, funkcjonowanie układu odpornościowego. Brak odpowiednich ilości tego makroskładnika nie odbija się wyłącznie na sylwetce – wpływa na ogólny stan zdrowia, poziom energii, zdolność do wysiłku i regeneracji.
Sprawdź
diety NTFY
Niedobór białka w diecie sportowca – konsekwencje
Skutki niedostatecznej ilości produktów bogatych w białko w diecie osoby aktywnej nie ogranicza się jedynie do zahamowania przyrostu masy mięśniowej. To dużo szerszy problem metaboliczny.
Kiedy organizm, który nie otrzymuje wystarczającej ilości aminokwasów egzogennych (tych, których nie potrafi sam syntetyzować), sięga po własne zasoby – mięśnie, skórę, enzymy, białka krwi.
W efekcie pojawia się osłabienie siły mięśniowej, spadek wytrzymałości, dłuższy czas regeneracji po treningu i wzrost ryzyka kontuzji. Często towarzyszy temu pogorszenie odporności, zaburzenia snu, nastroju, a także zmniejszenie poziomu energii w ciągu dnia. Organizm nie „odbudowuje się” na bieżąco, a to prowadzi do przeciążeń i przewlekłego zmęczenia.
W skrajnych przypadkach długotrwały niedobór białka przy intensywnym wysiłku zwiększa ryzyko niedokrwistości, zaburzeń hormonalnych (m.in. spadku testosteronu u mężczyzn lub problemów z cyklem menstruacyjnym u kobiet) oraz osteopenii – obniżonej gęstości mineralnej kości. Dlatego osoba trenująca, która dba o regenerację i chce unikać przetrenowania, nie powinna pomijać kwestii diety wysokobiałkowej.
Ile białka potrzebuje sportowiec?
Zapotrzebowanie na białko w diecie sportowca znacznie wykracza poza ogólne zalecenia dla populacji. Dla osoby dorosłej nieaktywnie fizycznej rekomenduje się około 0,8-1 g białka na kilogram masy ciała. W przypadku sportowców ten przedział rośnie nawet dwukrotnie lub trzykrotnie, w zależności od rodzaju aktywności, intensywności treningu oraz celu sylwetkowego.
Ile białka dla osoby ćwiczącej?
- Dla osób trenujących rekreacyjnie 3-4 razy w tygodniu odpowiedni poziom białka wynosi około 1,2-2,0 g/kg masy ciała.
- W sportach siłowych i sylwetkowych (np. kulturystyka, fitness) zakres ten zwiększa się do 1,6-2,4 g/kg, a czasem nawet do 2,5 g/kg.
- Sportowcy wytrzymałościowi (np. biegacze długodystansowi, triathloniści) potrzebują zwykle 1,2-1,8 g/kg, choć przy dużym obciążeniu treningowym wartość ta może wzrosnąć.
Podział ten wynika z różnic w metabolizmie i roli białka w diecie sportowca uprawiającego konkretny rodzaj dyscypliny (zmienia się rodzaj obciążenia fizycznego).
Większa podaż białka a cele – sylwetkowe, wydolnościowe i zdrowotne
Większa podaż białka w diecie sportowca nie sprowadza się jedynie do budowania masy mięśniowej. W kontekście sylwetki białko wspiera zarówno przyrost masy mięśniowej, jak i redukcję tkanki tłuszczowej. Wysoka podaż tego makroskładnika zwiększa termogenezę poposiłkową (ilość energii zużywanej na trawienie) oraz wpływa na uczucie sytości – to ułatwia utrzymanie deficytu kalorycznego bez nadmiernego głodu.
Z punktu widzenia zdrowotnego białko odpowiada za syntezę kolagenu, elastyny, enzymów trawiennych, hormonów i przeciwciał. Bez wystarczającej podaży aminokwasów te procesy nie zachodzą sprawnie. Wszystko to obniża zdolność organizmu do regeneracji, walki z infekcjami czy adaptacji do wysiłku.
„Zafiksowanie” na białko u sportowca kojarzymy najczęściej z tymi osobami, które na siłowni dźwigają najcięższe ciężary. Kiedy pada pytanie co jeść po treningu, w odpowiedzi bardzo często w głowie rysuje nam się obrazek wyćwiczonego mężczyzny, który jeszcze w szatni na siłowni wyciąga z torby shaker z wysokobiałkowym koktajlem.
To jednak pewien rodzaj stygmatyzacji, ponieważ sportowcy wytrzymałościowi (trenujący bieganie, kolarstwo czy triathlon) również potrzebują zwiększonej podaży tego makroskładnika. Długotrwały wysiłek prowadzi do katabolizmu (rozpadu) mięśni, a aminokwasy stanowią alternatywne źródło energii, kiedy wyczerpią się zasoby glikogenu (zapasowej formy węglowodanów). Bez odbudowy aminokwasów organizm nie utrzyma optymalnej siły, wytrzymałości ani zdolności do regeneracji.
Czy zbyt duża ilość białka w żywieniu sportowca może mu zaszkodzić?
Wokół spożycia białka narosło wiele mitów. Jednym z najbardziej popularnych pozostaje przekonanie, że nadmiar tego makroskładnika szkodzi nerkom i zwiększa ryzyko ich niewydolności. Skąd wziął się ten mit? Głównie z badań prowadzonych na osobach z chorobami nerek, u których zwiększenie podaży białka faktycznie pogarszało filtrację kłębuszkową.
W przypadku zdrowych osób, w tym sportowców, nie ma dowodów na negatywny wpływ wyższej podaży białka na funkcjonowanie nerek. Nerki zdrowego człowieka radzą sobie z metabolizmem aminokwasów bez problemów, a wzrost filtracji nerkowej w odpowiedzi na zwiększone spożycie białka stanowi naturalną adaptację organizmu, a nie objaw uszkodzenia.
Ryzyko może pojawić się wyłącznie u osób z już istniejącymi chorobami nerek lub układu moczowego, dlatego zawsze warto skonsultować model żywienia z lekarzem lub dietetykiem sportowym.
Źródła białka w diecie sportowca – co wybrać?
Ile białka dla sportowca to jedna sprawa, skąd je czerpać to druga – często przysparzająca więcej trudności. Białko pochodzi z różnych źródeł – zarówno zwierzęcych, jak i roślinnych.
Najbardziej wartościowe pozostają produkty, które dostarczają pełen profil aminokwasów egzogennych – mięso, ryby, jaja oraz nabiał. W diecie wegetariańskiej czy wegańskiej białko dostarczane jest z nasion roślin strączkowych, orzechów, pestek oraz produktów sojowych – np. tofu czy tempeh.
W praktyce często stosuje się również suplementy białkowe (dostępne także w roślinnych wersjach), chociaż tego rodzaju produkty powinny być dodatkiem do diety, a nie jednym z jej głównych składników.
Chcesz dostarczać odpowiednią ilość białka bez stresu i codziennego gotowania? Wybierz catering dietetyczny dla sportowców! To doskonałe rozwiązanie dla osób aktywnych, które potrzebują zbilansowanych, bogatych w białko posiłków dopasowanych do trybu życia. Wspieraj regenerację mięśni i osiągaj lepsze efekty – zdrowo, wygodnie i ze smakiem!
Bibliografia
- Frączek, B., Krysztofiak, H., Krzywański J. (2019). Dietetyka sportowa. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- Tidmas, V., Brazier, J., Hawkins, J., Forbes, S. C., Bottoms, L., & Farrington, K. (2022). Nutritional and non-nutritional strategies in bodybuilding: impact on kidney function. International journal of environmental research and public health, 19(7), 4288.
- de Lorenzo, A., Bomback, A. S., & Mihic, N. (2024). High Protein Diets and Glomerular Hyperfiltration in Athletes and Bodybuilders: Is Chronic Kidney Disease the Real Finish Line?. Sports Medicine, 54(10), 2481-2495.
- Kaur, J. J. G. (2023). Importance of diet and nutrition for athletes performance. Journal of Sports Science and Nutrition, 4(2), 159-160.
