Na czym polega dieta ubogoresztkowa? Co można jeść?

Pacjenci najczęściej spotykają się z tym pojęciem w trakcie przygotowania do badań diagnostycznych albo w okresie leczenia chorób zapalnych jelit. Jednak żeby zrozumieć sens takiego postępowania, warto najpierw przyjrzeć się samemu błonnikowi i jego roli w standardowej diecie.

Co to jest dieta ubogoresztkowa? Co warto o niej wiedzieć? Jak może wyglądać przykładowy jadłospis z ograniczoną ilością błonnika?

Najważniejsze założenia diety ubogoresztkowej

Podstawą diety ubogoresztkowej jest ograniczenie spożycia błonnika pokarmowego – przede wszystkim jego frakcji nierozpuszczalnej. 

Błonnik nierozpuszczalny – obecny w pełnoziarnistych zbożach, skórkach warzyw i owoców czy w orzechach, nasionach i pestkach – zwiększa masę treści jelitowej i pobudza pracę przewodu pokarmowego. U zdrowych osób to bardzo korzystne efekty – takie, do których się dąży (niestety większość z nas na co dzień ma problem z dostarczaniem odpowiedniej ilości błonnika w diecie). 

Podejście do tego tematu zmienia się jednak w stanach zdrowotnych, w których przewód pokarmowy wymaga odciążenia. Stymulacja, która ogólnie jest pożądana, w przebiegu niektórych jednostek chorobowych nie będzie wskazana. 

O jakich przypadkach mowa? O tym przeczytasz poniżej.

Sprawdź
diety NTFY

Więcej białka, mniej cukru

Sport

W menu znajdziesz wysokobiałkowe dania mięsne i wegetariańskie. Cukier biały zastąpiliśmy zamiennikami, takimi jak erytrytol i ksylitol, aby zapewnić Ci zdrowe i sycące posiłki.

Sprawdź Szczegóły

Zbilansowana dieta, niski IG

Niski IG

Nasze posiłki są komponowane tak, by miały niski bądź średni ładunek glikemiczny, wspierając kontrolę masy ciała. Pełnowartościowe białko, błonnik i naturalne składniki sprawiają, że czujesz się syty na dłużej.

Sprawdź Szczegóły

Bez mleka i jego przetworów

Bez nabiału

To idealny wybór dla osób z nietolerancją laktozy, alergią na mleko lub tych, którzy chcą ograniczyć nabiał bez utraty różnorodności i smaku. Dieta jest bogata w warzywa i owoce, zapewniając witaminy i błonnik.

Sprawdź Szczegóły

Wege, bez mięsa

Wege

Chcesz jeść zdrowo, bez mięsa, a jednocześnie zadbać o odpowiednią ilość białka w diecie? Wege od Nice To Fit You to pełnowartościowe posiłki na bazie tofu, tempehu, jaj, nabiału oraz roślin strączkowych – teraz wzbogacone o dodatkowe, wysokobiałkowe dania sportowe!

Sprawdź Szczegóły

Zdrowie mamy i dziecka

Dla Mam

Zdrowa dieta to podstawa w ciąży i podczas karmienia piersią. Dieta Dla Mam od Nice To Fit You powstała z myślą o przyszłych i młodych mamach.

Sprawdź Szczegóły

Mniej glutenu

Less Gluten

Jeśli chcesz ograniczyć gluten, ale nie rezygnować z różnorodności, Less Gluten od Nice To Fit You to idealne rozwiązanie!

Sprawdź Szczegóły

Wysoka zawartość tłuszczów

Keto

Dieta bazuje na zdrowych tłuszczach, ograniczając węglowodany do minimum i dostarczając solidną porcję tłuszczów i białka. W menu znajdziesz także niskowęglowodanowe desery na bazie erytrytolu, które osłodzą Twój dzień bez wyrzutów sumienia.

Sprawdź Szczegóły

Różnorodnie

Flexitarian

To elastyczna dieta, która łączy różnorodność kuchni roślinnej i tradycyjnej, dostarczając organizmowi niezbędnych składników.

Sprawdź Szczegóły

Dieta ubogoresztkowa ma wiele wspólnego z dietą lekkostrawną. Oba podejścia łączy ograniczenie produktów tłustych, wzdymających i dłużej przebywających w przewodzie pokarmowym. W obu modelach żywienia rekomenduje się gotowanie, pieczenie w folii, duszenie bez obsmażania czy przygotowywanie posiłków na parze. Jednak dieta lekkostrawna nie musi ograniczać błonnika tak silnie jak ubogoresztkowa. 

• Zakres ograniczeń zależy od stanu zdrowia, tolerancji pokarmów oraz celu wdrożenia. U jednej osoby wystarczy rezygnacja z pełnoziarnistych zbóż i surowych warzyw. U innej konieczne jest trzymanie się krótszej listy wskazanych produktów i bardziej rygorystyczny dobór technik kulinarnych.

Plan wprowadza się na okres wskazany przez lekarza lub dietetyka. Po ustąpieniu dolegliwości następuje kontrolowany powrót do zasad diety rekomendowanej większości z nas (chyba że dany pacjent ma inne uzasadnione wskazania – np. wykluczanie innych składników). Etap ponownego wprowadzania błonnika powinien przebiegać stopniowo, przy jednoczesnej obserwacji reakcji przewodu pokarmowego i samopoczucia pacjenta.

Dieta ubogoresztkowa a błonnik

Błonnik pokarmowy to grupa związków pochodzenia roślinnego, które nie ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym człowieka (w jelicie grubym część frakcji ulega fermentacji bakteryjnej). 

Wyróżnia się dwie frakcje błonnika – rozpuszczalną i nierozpuszczalną.

• Błonnik rozpuszczalny tworzy w kontakcie z wodą lepkie żele. Reguluje wchłanianie glukozy, zmniejsza wahania poziomu cukru we krwi i obniża stężenie cholesterolu. Występuje między innymi w płatkach owsianych, niektórych owocach i warzywach oraz w nasionach roślin strączkowych.
• Błonnik nierozpuszczalny (zgodnie ze swoją nazwą) nie ulega rozpuszczeniu w wodzie. Przyspiesza pasaż jelitowy, zwiększa objętość stolca i pobudza perystaltykę. Jego główne źródła to produkty pełnoziarniste oraz skórki warzyw i owoców.

W diecie ogólnej rekomendacje żywieniowe zalecają spożycie około 25-30 g błonnika dziennie. Natomiast w diecie ubogoresztkowej podaż tego składnika redukuje się do około 10-20 g. To mniej więcej połowa wartości przyjętej za normę. 

• Trzeba tutaj wyraźnie zaznaczyć, że błonnik należy ograniczać, a nie całkowicie eliminować. To składnik, który jest niezbędny dla zachowania naszego zdrowia, dlatego trzeba wypracować swego rodzaju „kompromis” pomiędzy odciążeniem przewodu pokarmowego a dbaniem o jego prawidłową pracę. 

Kiedy zaleca się stosowanie diety ubogoresztkowej?

Dieta ubogoresztkowa nie jest planem żywieniowym przeznaczonym do stosowania przez długi czas. To dieta eliminacyjna, która zwiększa ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych. Jeśli pacjent nie ma odpowiedniej wiedzy dotyczącej prawidłowego bilansowania jadłospisu – a prawda jest taka, że większość z nas takiej wiedzy nie ma – to wraz z błonnikiem może wykluczyć wiele niezbędnych witamin i składników mineralnych. 

Są jednak sytuacje, w których dieta ubogoresztkowa jest koniecznością. 

Lekarze i dietetycy rekomendują taki model żywienia w:

• zaostrzeniach nieswoistych chorób zapalnych jelit (i w okresach rekonwalescencji po nich),
• przed zabiegami diagnostycznymi wymagającymi oczyszczenia jelit (np. kolonoskopią),
• przed operacjami chirurgicznymi przewodu pokarmowego,
• po zabiegach chirurgicznych w obrębie jelit,
• w sytuacjach, gdy objawy ze strony układu pokarmowego nasilają się po spożyciu błonnika (kiedy u pacjentów występują biegunki, wzdęcia, bóle brzucha) – by sprawdzić, czy przyczyny problemów trawiennych są związane z dietą.

Co jeść – dieta ubogoresztkowa w praktyce

Dieta ubogoresztkowa wiąże się z wprowadzeniem do menu produktów lekkostrawnych i pozbawionych dużej ilości włókien. Takie zalecenia wielu osobom nie będą dużo mówić, dlatego lepiej będzie przyjrzeć się im na podstawie konkretnych wskazówek – listy składników niezalecanych i przykładowego jadłospisu diety ubogoresztkowej (na 7 dni naprawdę można skomponować zróżnicowane dania). 

Dieta ubogoresztkowa – produkty, które należy ograniczać

Produkty zbożowe:

• pieczywo pełnoziarniste, graham, żytnie na zakwasie,
• pieczywo z dodatkiem nasion, otrębów i pestek,
• kasza gryczana, pęczak, bulgur, 
• brązowy, czarny i czerwony ryż, 
• makarony razowe, orkiszowe, pełnoziarniste, 
• otręby, 
• płatki zbożowe. 

Bakalie: 

• orzechy ze skórką (nie chodzi o łupinę) – charakterystyczną dla orzechów laskowych, włoskich czy migdałów (niewielkie ilości dopuszczone w formie blanszowanej), 
• nasiona chia i siemię lniane, 
• pestki dyni, nasiona słonecznika, sezam, 
• suszone owoce – np. rodzynki, morele, daktyle, figi.

Warzywa:

• wszystkie surowe (zawsze warto gotować lub piec), 
• wszystkie ze skórką (zawsze warto obierać), 
• kapusta, brukselka, brokuły, kalafior, jarmuż, cebula, czosnek, por, rośliny strączkowe (fasola, soczewica, ciecierzyca, groch, soja), seler naciowy – nawet poddane obróbce. 

Owoce:

• z pestkami – np. winogrona, porzeczki, maliny, jeżyny, truskawki (dopuszczone po przetarciu przez sitko), 
• ze skórkami – np. jabłka, gruszki, śliwki (dopuszczone po obraniu). 

Dieta ubogoresztkowa – jadłospis na jeden dzień

Menu z ograniczoną ilością błonnika nie musi być monotonne i jałowe. Przepisy diety ubogoresztkowej mogą naprawdę zaskoczyć różnorodnością. Spójrz, jak wygląda przykładowy jednodniowy jadłospis diety dla zdrowia jelit.

Śniadanie: bułka pszenna z twarogiem i blanszowanym szpinakiem 

• Bułkę przekrój i posmaruj twarożkiem przygotowanym z chudego sera oraz jogurtu. Szpinak sparz wrzątkiem i drobno posiekaj. Nałóż na bułkę i dopraw szczyptą ulubionych ziół. 

II śniadanie: cynamonowy koktajl na jogurcie z jabłkiem.

• Zblenduj jogurt naturalny, obrane jabłko, twaróg, szczyptę cynamonu i płatki migdałowe. 

Obiad: indyk z ziemniakami, cukinią i lekkim sosem jogurtowym.

• Pierś z indyka i obraną cukinię upiecz w pergaminie. Ziemniaki ugotuj. Całość podaj z sosem jogurtowym z koperkiem i polej oliwą.

Podwieczorek: kaszka manna z bananem 

• Ugotuj kaszkę manną na mleku. Dodaj rozgniecionego banana, chudy twaróg i łyżkę masła orzechowego. 

Kolacja: tosty z pomidorami

• Na chlebie pszennym ułóż mozzarellę, wędlinę drobiową i pokrojone pomidory (obrane ze skórki i z usuniętymi pestkami). Dopraw do smaku szczyptą ziół prowansalskich. Wstaw do piekarnika. Przed zjedzeniem skrop oliwą. 

Bibliografia 

1. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (2024). Nieswoiste choroby zapalne jelit. Pobrane z: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2024/09/zalecenia_dietetycy_choroby-zapalne-jelit.pdf 
2. Franczyk, R. (2018). Przygotowanie do kolonoskopii wybranych grup pacjentów. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 10(4), 151-155.
3. Sorathia, A. Z., & Sorathia, S. J. (2023). Low residue diet. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing.
4. Grzymisławski, M., Moszak, M. (2022). Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.